Wij zijn een leesclub van oud-medewerkers van Boekhandel Kooyker in Leiden, en bespreken sinds 2003 in wisselende samenstelling nieuwe en oudere boeken.

woensdag 29 augustus 2007

augustus 2007: Spel



Stephan Enter – Spel

Het boek:
In Spel lezen we in elf hoofdstukken over de jeugd van Norbert Vijgh. Met een wisselende vertelstem en stijl schetst Enter episoden uit Norberts leven, ieder hoofdstuk gevat rond een ander spel. We volgen zijn ontwikkeling, en ontdekken met hem mee. Over scrabble, vergane glorie, gebrandschilderde ramen, ontsnappen aan catechisatie, schaken, drijvende stokjes en hoe de verschillen met je buurtvriendjes naar voren komen als je naar een ander schooltype gaat.

De bespreking:
We waren met zijn achten en vonden het alle acht een pracht. Iedereen roemde het mooie taalgebruik, de kleine metaforen en de subtiele beschrijvingen.

Opmerkelijk was dat we allemaal het idee hadden dat de kindertijd van Norbert in dezelfde periode was als onze eigen kindertijd. Gezien onze uiteenlopende leeftijden kan dat helemaal niet. Dat is een krachtig wapen van Enter: het is voor iedereen herkenbaar en iedereen denkt terug aan zijn eigen schooljaren.

Dat het perspectief zo duidelijk bij de leeftijd van Norbert in het betreffende verhaal past, wordt bijvoorbeeld heel duidelijk op vakantie met grootmama. Als hij andere dames hoort roddelen over een ‘drankorgel’ met haar jonge gigolo, komt het niet in hem op dat dat over hen gaat. In de verhalen waarin hij ouder wordt, heeft hij vaak dat perspectief wel. Die ontwikkeling komt duidelijk naar voren.

We zijn het er over eens dat dit echt een roman is, geen verhalenbundel. Daarvoor is er te veel verwantschap. En omdat het laatste hoofdstuk de periode van de eerste tien hoofdstukken opnieuw samenvat, draagt dat bij aan het gevoel van eenheid.

Nog wat persoonlijke reacties:
Ada vond vooral ook mooi hoe ‘spel’ gebruikt wordt, zowel letterlijk als bij het weergeven van relaties. Noor denkt met veel plezier terug aan het scrabble met grootmama. Dindy had bij het verhaal over de drijvende stokjes in de stroom het geduld om alle natuurbeschrijvingen te lezen, omdat ze ze zo mooi vond. Alleen de nieuwe spelling vond ze irritant, insektevleugels i.p.v. insektenvleugels.
Marianne vond het verhaal rond de catechisatie mooi, vooral ook hoe “dominee” werd neergezet. En de jongens op de bouw waren écht eng. Tineke herinnert zich vooral het spel met de onderlinge verhoudingen, de relaties van Norbert met vriendjes en met grootmoeder. Marieke D. was het met de positieve geluiden erg eens, en zag de dood van grootmoeder als de afsluiting van de kindertijd van Norbert. Vanaf dat moment had hij een ander perspectief. Dineke tenslotte dacht terug aan haar eigen kattenkwaad op school. Marieke B kon zich toen alleen nog maar aansluiten bij al deze meningen.

De besproken recensies richtten zich vooral naar veel achterliggende motieven, waar de leesclub zich niet zo in herkende. Bijvoorbeeld de recensie van Arjen Fortuin in NRC, die begint met de zin: Waar vinden we houvast in het bestaan en waar durven we het zonder houvast te stellen? Dat is hèt thema van Stephan Enters tweede roman.